27 Mart 2014 Perşembe

Tanıştırayım: Altın Otu

Ankara Eczacı Odası Yayın Organı olan DOZ dergisinin bu yılki ilk sayısına bir yazım basıldı. Blog yazılarım tarzında, bilimsel ama teknik olmayan bir yazı. Sıkılmadan okuyacağınızı düşünüyorum... 

Yazıdan kısa bir bölüm:
"Bir cuma akşamı, günü bitirme saatleri yaklaşmış, telefonum çalıyor. Arayan kişi Doz Dergisi’nin Editörü Sayın Hocam Mehtap UYSAL. “Bize geçenlerde her derda deva olarak anlattığın, hayvan deneylerinizde farklı etkilerini araştırdığınız Helichrysum’u anlatan bir yazı yazar mısın?” diyor hocam. Hay hay diyorum, geçiyorum kitaplarımın, literatürlerimin karşısına. Hızlı bir araştırmadan sonra işte karşınızdayım.

Helichrysum türleri Avrupa’da “immortal, everlasting”- yani “ölümsüz, ebedi” ismi ile tanınıyor. Bitkinin çiçekleri bolca kitin (böcek kabuklarının sert olmasını sağlayan madde) taşıdığından, bitki çiçek açtıktan sonra solmuyor. Yani altın sarısı renkteki petaller çiçek üzerinde uzun zaman kalabiliyor. İşte bu sebeple bitki, ülkemizde de halk arasında “ölmez çiçek, solmaz çiçek, herdem taze” adlarıyla biliniyor." 

Yazının tamamı için: http://doz.aeo.org.tr/5/013.html

21 Mart 2014 Cuma

Sartur Reaktifi

Uzun zamandır bloga iki cümle yazmaya fırsat bulamıyorum. Dün aldığım bir maile cevap yazmak yerine yine cevabı blogdan vereyim dedim. 

Gelen mailde genç bir arkadaşımız şöyle demiş:  
"Merhaba hocam. Ben Abant İzzet Baysal Üniversitesinde Biyoloji Bölümü Öğrencisiyim. Bitki anatomisi çalışmaları yapıyorum. Sartur Reaktifi hakkında bilgi edinmek isterken sizin yazınıza ulaştım. Reaktifi hazırladım ama monokotil gövde kök ve yaprak kesitlerde isteğim sonuca ulaşamadım. Teknik olarak kaç dakika ve nasıl bir yol izlemem gerekli? Bana bu konuda yardımcı olursanız çok mutlu olurum. Çok teşekkür ederim."

Kısaca Sartur hakkında bilgi vereyim önce. 1949'da iki Türk bilim insanı Sarım ÇELEBİOĞLU ve Turhan BAYTOP tarafından geliştirilmiş bir reaktir. Bir preparatta birçok elementi teşhis etmek ve tanımak üzere hazırlanmış. 

Sartur, bitkide bulunan kalsiyum okzalat kristallerini bozmaz. Sartur ile preparat hazırladığınızda; birçok dokuyu rengine bakarak ayırt etmeniz kolaylaşır. Bir boyar madde olan Sudan III; yağ, kütin, ve süberini turuncu renge boyar. Drogda bulunan yağ damlaları, kütinleşmiş çeperler ve kutikula, preparatta turuncu renge boyanır. Mantar doku­su da süberin içerir ancak çok koyu renkli olması nedeniyle esmer-kırmızı renkte görülür. Laktik asit, ortamın asitliğini sağlar ve dokuları berrak görmemizi sağlar. Anilin, asitli ortamda lignin ile sarı renk verir. Bundan dolayı bütün odunlaşmış çeperleri (odun boruları, sklerenkima lifleri, taş hücreleri, taş mantar hücreleri, idioblastlar) Sartur reaktifi ile sarı renk alırlar. İyot, nişasta ile reaksiyona girerek nişasta tanelerini mavi-mor renge boyar.

Gelelim tavsiye kısmına, aşağıdaki şekilde reaktifi hazırlamanız mümkün. Reaktifteki iyot az önce de belirttiğim gibi nişastaları mora boyar, bu sebeple bol nişasta içeren bitki dokularını incelerken etraf mosmor olur ve diğer dokuları görmeniz zorlaşır. Bu nedenle yaprak incelemelerinde daha çok kloralhidrat (%50 kloralhidratın sulu çözeltisi) reaktifi kullanılır. Yani yapraklar ve bol nişastalı kökler için Sartur doğru bir tercih olmayabilir. Reaktifle preparat hazırladığınızda bek üzerinde ısıtarak reaktifteki maddelerin dokulardaki maddelerle reaksiyona girmesini sağlamalısınız. Yani ısı uygulamak gerekiyor. Umarım yazdıklarım yeterli ve yardımcı olur... Şimdiden kolay gelsin...

BİLEŞİMİ VE HAZIRLANIŞI: 
- Saf laktik asit......................................................... 60 ml
- Sudan III ile soğukta doyurulmuş laktik asit.................. 45 ml
- Saf anilin................................................................ 2 g
- İyot .................................................................... 0.20 g
- Potasyum iyodür ..................................................... 1 g
- Etanol 95°............................................................. 10 ml
- Distile su ............................................................... 80 ml

Potasyum iyodür, etanol ve distile su belirteçte yardımcı madde olarak yer alır.

Sudan III ile doyurulmuş laktik asit hazırlamak için; 10 ml kadar laktik asit içine bir miktar Sudan III ilave edilir ve çözünmesi sağlanır. Doymuş çözeltide boyanın bir kısmının çözünmeden kalması gerektiğinden, Sudan III'ten uygun miktarda ilave edilir. Bu doymuş çözelti, arada çalkalamak suretiyle 2-3 gün oda sıcaklığında bekletilir. Çözünmeyen fazla boya şişenin dibinde toplanır ve çözelti berraklaşır. Boya cam pamuğundan (veya pamuktan) süzülür ve Sudan III ile doyurulmuş laktik asit hazırlanmış olur.

1 g Potasyum iyodür, 10 ml suda çözülür, buna 10 ml etanol ve 0.20 g iyot ilave edilir, tamamen çözünmesi için çalkalanır.

Bütün bu ön hazırlıklardan sonra 2 g anilin, 60 ml saf laktik asit ile karıştırılır, üzerine 45 ml Sudan III ile doyurulmuş laktik asit ilave edilir, çalkalanır; buna iyot­lu çözelti ve suyun geriye kalan 50 ml'si ilave edilerek çalkalanır.