Anason, Rezene ve Kişniş

Geçen hafta farmasötik botanik laboratuvarında konumuz Umbelliferae (Apiaceae=Maydonozgiller) meyvelerinin karşılaştırılmasıydı. Konu dahilinde önce anason, rezene ve kişniş meyvelerinin morfolojik incelemesi yapıldı. Sonra meyvelerin kesitleri alındı. Öğrencilerimizin çoğu mikrotoma taş çıkartacak kadar ince kesitler almışlardı. Durum böyle olunca o güzel kesitlerin fotoğrafını çekip bloga koymak da bana düştü.


Umbelliferae meyveleri iki merikarptan (yarı meyveden) oluşan şizokarp tipi meyveler. Her merikarpta bir tohum yer alıyor. İki merikarpı bir arada tutan Y şeklindeki sapa karpofor (karpel taşıyıcısı) adı veriliyor. Meyvelere karakteristik kokusunu veren uçucu yağlar salgı kanallarında üretiliyor ve saklanıyor. Bu salgı kanalları meyvede düzenli olarak dağılıyor. Meyvedeki iletim demetlerinin bulunduğu yerler ise meyvenin üzerinde çıkıntılar meydana gelmesine sebep oluyor. Bu çıkıntılara kosta adı verilirken kosta arasındaki alanlara da valekulum deniyor. Meyvenin tepesinde bir stilopod ve çiçeğin stigmasından (dişi organın en üst kısmından) kalan parçalar mevcut. Stilopodda nektaryumlar (nektar salgılayan hücreler) yer alıyor. Bu, şemsiye şeklindeki Umbelliferae çiçeklerinin böcekleri çekmek için kullandıkları yol. (2003 bahar yarıyılında botanik uygulama dersine ilk defa asistan olarak girmiştim. Bu bilgiler o günlerden) 


Önce sırasıyla; anason (Pimpinella anisum), rezene (Foeniculum vulgare), kişniş (Coriandrum sativum) meyvelerinin loop altında çektiğim fotoğrafları:






Ve kesitlerin 10X4, 10X10 bütümelerde mikroskopta çektiğim kesit fotoğrafları (yine aynı sırada; Anisi fructus, Foeniculi fructus, Coriandri fructus)

Prof. Dr. N. Tanker'in Farmasötik Botanik Uygulama kitabında Umbelliferae meyve kesitleri karşılaştırmalı olarak yer alıyor. Bu çizimde Coriandri fructus, Ammi visnagae fructus, Cumini fructus, Anisi fructus, Foeniculi fructus ve Carvi fructus'un kesitlerini görüyorsunuz. 




Bu yazıda Umbelliferae meyvelerinin karminatif (midevi, hazmı kolaylaştırıcı) olduğu, uçucu yağların yanısıra kumarinler taşıdığından uzun uzun bahsetmek istemedim. Ama bu familyadan dereotu ile ilgili Prof. Dr. Kemal Hüsnü  Can Başer'in bir yazısını ekleyeyim, merak edenler oradan bilgi alabilir. http://khcbaser.wordpress.com/2012/01/22/dereotu/


Aynı familyada yer alan maydonozla (Petroselinum sativum) ilgili bir yazı yazma fikrim var. Sanırım yakında yazar, eklerim.