Botanik bahçesi nedir?

Geçenlerde düşündüm de yurt dışında üç farklı botanik bahçesi gezmişim; Cenevre (İsviçre), Graz ve Viyana (Avusturya). Üçü de benzer bir düzene göre düzenlenmiş üç güzel bahçe...

Sonra internette gezindim biraz, Prof. Dr. Ertan Tuzlacı'nın bu konuda yazdığı bir yazısına da rastladım. http://www.mature.com.tr/botanikbahcesi.htm Ben de botanik bahçesi nedir, ne işe yarar konusunda kısa bir yazı yazıp sonraki yazılarıma da gezdiğim botanik bahçelerinden fotoğrafları eklemeye karar verdim.

Botanik bahçeleri, sadece kurulduğu il, ülkedeki bitkileri değil dünya üzerindeki farklı  ülkelerden-iklimlerden getirilmiş bitkileri de bulunduran yerler. Kuruluş amacı bitkileri halka tanıtmanın yanı sıra halka doğa ile iç içe bir yaşam alanı oluşturmak.

Graz Botanik Bahçesi'nin planı (resme tıklayarak büyük haline bakabilirsiniz)

Botanik bahçesi kurmak uzun planlamalar ve uzmanlık isteyen bir iş. Öncelikle bu amaçla seçilen arazinin bitkilerin yetiştirilmesine uygun olması (uygun hale getirilmesi) gerekiyor. Farklı bitkilerin farklı toprak, nem, iklim ihtiyaçları olduğundan onlara özel ortamlar yaratmak gerekli. Gerektiğinde açık gerektiğinde kapalı alanlar oluşturularak bitkilerin bakım ve kontrolleri sık sık yapılmalı. 

Nilüfer yaprakları bulunan ufak su birikintileri

Benim gezip gördüğüm bahçelerde dikkatimi çeken; açık alanda yaratılmış farklı habitatların yan yana bulunmasıydı. Mesela taş ve kayalarla oluşturulmuş kayalık bitkileri içeren (Sedum, Crassulaceae bitkileri gibi), su birikintileri ile oluşturulmuş göl-bataklık bitkileri  (nilüferler, arap saçı, su mercimeği, Japon şemsiyesi...) içeren bölümleri yan yana görmeniz mümkün. Kapalı alanlarda ise, kaktüsler ve çöl bitkileri bir arada, Akdeniz ikliminde yetişen bitkiler, tropikal türler, soğanlılar kendilerine ayırılmış kısımlarda bulunuyor. Bunların kapalı alanda olmasının sebebi de nem-sıcaklıklarının devamlı kontrol altında tutulması. Bu bitki grupları ayrı ayrı kapalı alanlara yetiştirildiği gibi aralarda kapılar bulunan tek bir kompleks altında da toplanabiliyor. Ağaçlar koşullar uygunsa açık alanda yer alıyor, ama sadece ağaçların bulunduğu botanik bahçeleri (ya da doğa alanları) da mevcut ki buna "arboretum" adı veriliyor. 

Sonbahar çiğdemleri Eylül başında çiçeklenmişti Graz'da

Botanik bahçelerinde tüm bitkilerin kimlik kartları var ve meraklıları bu kimlik kartında (plakette) bitkinin Latince ve diğer dillerdeki isimlerini, familyasını, ana vatanını görüp öğrenebiliyor.
    
Ayrıca botanik bahçelerinde üretim seraları ve ziyaretçiler için etkinliklerin düzenlendiği toplantı ve eğitim salonları, bilgilendirici broşür, kitapların satıldığı satış büroları da  bulunabiliyor. Tabii kurutulmuş bitki örneklerinin bulunduğu herbaryumları da unutmamak gerek...

Botanik bahçeleri gezerken çok hoşuma giden bir nokta da insanların bahçeleri özgürce gezmeleri. İsteyenler bisikletleri ile gelmiş bahçe içinde geziyor, isteyen termosuna çay-kahvesini almış yerlere yayılmış kitap okuyor, anne-babalar 3-5 yaşlarındaki çocuklarını yanlarına almış onlara doğayı tanıtıyor... Sanırım sırf bu nedenlerle bile ülkemizde botanik bahçelerinin sayısının ve mevcut olanların kalitelerinin artmasını isterdim...

Botanik bahçeleri yazıları bir seri olacak muhtemelen, okuyan herkese doğa ile iç içe günler dilerim :)