Papatyagiller (Asteraceae) Hakkında

Her arazi sonrası, Çağlar'la çektiğimiz fotoğrafları heyecanla bilgisayara atıp neler çekmişiz diye bakarız. Ve istisnasız her arazide gördüğümüz familyalardan biri de papatyagiller. Elimizde şimdiden iyi bir Asteraceae arşivi oluşmuş bile. Hem fotoğrafları bir araya toplayayım hem de blogda derli toplu bir yazı olsun diye uzun zamandır uygun zamanı bekliyordum. Zamanı gelmiş demek ki...(Yazı okumaktan çok resimlere bakmayı sevenler, resimleri daha büyük görmek için üzerine tıklamayı unutmayın:))

Mecit (Vural) Hoca ile çıktığımız araziden (Ayaş yakınlarında) çektiğimiz bir Centaurea

Papatyagiller, Latince adıyla Compositae (=Asteraceae) familyası ülkemizde 1100'den fazla türü ile az önce de söylediğim gibi sık sık karşılaştığımız bir familya. Familyadaki bitkilerin çoğu otsu. Çiçeklerini incelediğinizde baş şeklinde toplanmış, küçücük çiçeklerden oluşan bir topluluk yani kapitulum tipinde olduğunu kolayca farkedersiniz. Çiçeğin altında genellikle yeşil renkli sıra sıra pulsu yaprakçıklar bulunur ki bu küçük yaprakçıkların her biri brakte, tamamına ise involukrum deniyor.

Taraxacum officinale (karahindiba) çiçekleri (kapitulumda sadece dilsi çiçekler var)

Taraxacum officinale çiçeklerinin hepsi meyveye dönmüş, üflememiş olan var mı aramızda?

Çiçek halkalarına baktığımızda çanak yaprakların (sepal, kaliks parçaları) pul veya tüysü hale gelmiş olduğunu görüyoruz. Tüysü çanak yapraklara papus adı veriliyor. Taç yapraklar (petal, korolla parçaları) ise ya tüp şeklinde birleşmiş ya da birleşerek tek bir şeritsi yapı oluşturmuş. İşte tüp şeklindeki petallerin oluşturduğu çiçeğe tüpsü, şerit şeklinde olanlara ise dilsi çiçek diyoruz.

Beyazlar dilsi, sarılar tüpsü çiçekler, aramızda seviyor sevmiyor diye papatya falı bakmamış var mıdır?

Tussilago farfara (Çağlar hemen oy farfara farfara ateş düştü şalvara diye başlar) (öksürük otu)

Familya bitkilerinin meyveleri ise aken tipindedir. Olgunlukta açılmayan kuru meyve bir tohum taşımakta. Ayçiçeğinin tohumları olan ay çekirdeğini düşünün. 

Polenler

Salgı tüyleri

Asteraceae bitkilerinde kokulu maddeleri taşıyan salgı tüyleri mevcut ve familyaya karakteristik. Mikroskopta dikkatlice incelediğinizde üzeri sivri çıkıntılı küresel polenler ve salgı tüyleri bitkinin bu familyada olduğuna karar vermenizde yardımcı olabilir. 

                        Bunlar Erzurum Palandöken Dağı'ndan 

   Helichrysum'lar Yozgat Akdağmadeni'nden
         

                                       Tragopogon

 

Türünü bilen?


Familya iki alt familyaya ayrılıyor:

1. Tubuliflorae (Asteroideae, Tubiflorae): Kapitulumdaki çiçeklerin ya hepsi veya ortadakiler tüp şeklindeyken çevredekiler dilsidir. Diğer alttürdekilerden farklı olarak süt borusu bulundurmazlar. Bu alt familyada Matricaria sp.(mayıs papatyası), Anthemis sp. (alman papatyası), Tussilago farfara (öksürük otu), Artemisia sp. (pelinotu), Achillea sp. (civanperçemi), Helichrysum sp. (altınotu), Cynara scolymus (enginar), Silybum marianum (meryemana dikeni), ve Echinacea türleri eczacılıkta kullanımı olan ve adı sık duyulan bitkiler...

2. Liguliflorae (Cichorioideae): Bu altfamilyadaki bitkilerde kapitulumu oluşturan çiçeklerin hepsi dilsidir. Süt boruları bulunur, uçucu yağlara nadir rastlanır. Cichorium intybus (hindiba) ve Taraxacum officinale (karahindiba) ise bu alt familyadan...

Yazıyı Ankara'ya endemik Centaurea'lar ile kapatayım, bu sene onları ziyarete gidemedim ama Çağlar'ın çektiği fotoğraflar şimdilik işimizi görür :) 

Açmamış bir Centaurea çiçeği, brakteleri ne kadar da güzel :)

Ankara Gölbaşı'ndaki endemik yanardöner (Centaurea tchihatcheffii)

Ankara Gölbaşı'ndaki endemik yanardöner (Centaurea tchihatcheffii), bu da kırmızı formu